Bòn bon (Lansium parasiticum), hay còn gọi là lòn bon, là một loại cây ăn quả nhiệt đới được ưa chuộng ở Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Với hương vị ngọt ngào, chua nhẹ đặc trưng, bòn bon không chỉ là món tráng miệng hấp dẫn mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Bài viết này cung cấp thông tin chi tiết về **đặc điểm bòn bon**, **cách trồng bòn bon** và **cách chăm sóc bòn bon** để cây cho năng suất cao và quả ngon.
1. Đặc điểm của cây bòn bon (Lansium parasiticum)
Bòn bon thuộc họ Meliaceae, là cây thân gỗ thường xanh, cao trung bình từ 10-15 mét. Dưới đây là các đặc điểm nổi bật của cây:
- Hình thái: Thân cây thẳng, vỏ màu xám nâu. Lá kép lông chim, màu xanh đậm. Hoa nhỏ, màu trắng hoặc vàng nhạt, mọc thành chùm ở thân hoặc cành lớn. Quả hình tròn hoặc bầu dục, mọc thành chùm, vỏ màu vàng nhạt khi chín.
- Quả và giá trị dinh dưỡng: Quả bòn bon chứa nhiều vitamin C, vitamin B, khoáng chất và chất xơ. Vị ngọt thanh, chua nhẹ đặc trưng, rất dễ ăn.
- Môi trường sống: Bòn bon ưa khí hậu nhiệt đới ẩm, nhiệt độ 22-32°C, lượng mưa trung bình cao, đất tơi xốp, thoát nước tốt. Cây chịu bóng râm tốt, thích hợp trồng xen canh.
- Phân loại: Có nhiều giống bòn bon khác nhau như bòn bon Java, bòn bon Thái, bòn bon ta, khác nhau về kích thước quả, độ ngọt và thời gian chín.
2. Hướng dẫn cách trồng bòn bon hiệu quả
Để trồng bòn bon đạt năng suất cao, cần thực hiện các bước sau:
2.1. Chuẩn bị đất
- Chọn đất: Đất thịt pha cát, đất phù sa hoặc đất đỏ bazan, độ pH 5,5-6,5 là lý tưởng. Đất cần tơi xốp, thoát nước tốt để tránh úng rễ.
- Làm đất: Đào hố kích thước 60x60x60 cm hoặc 80x80x80 cm tùy kích thước cây giống. Bón lót phân hữu cơ hoai mục và vôi bột.
- Bón lót: Sử dụng phân chuồng ủ hoai (10-20 kg/hố) kết hợp phân lân (0,5 kg/hố) và vôi bột (0,3-0,5 kg/hố) để cung cấp dinh dưỡng ban đầu.
2.2. Chọn giống và trồng
- Chọn giống: Chọn cây giống khỏe mạnh, không sâu bệnh, chiều cao 50-80 cm, có nhiều rễ tơ. Ưu tiên cây ghép hoặc chiết cành để rút ngắn thời gian ra quả.
- Thời điểm trồng: Trồng vào đầu mùa mưa (tháng 5-7) để cây phát triển tốt. Hoặc vào cuối mùa mưa (tháng 9-11) nếu có hệ thống tưới tiêu tốt.
- Kỹ thuật trồng: Đặt cây giống vào hố đã chuẩn bị, lấp đất nhẹ, nén chặt xung quanh gốc. Tưới nước giữ ẩm cho cây. Cắm cọc để cố định cây con.
2.3. Che bóng cho cây con
- Cây bòn bon con cần được che bóng trong giai đoạn đầu để tránh ánh nắng trực tiếp gây cháy lá. Sử dụng lưới che hoặc trồng xen các loại cây che bóng khác.
3. Cách chăm sóc bòn bon
Chăm sóc bòn bon đúng cách giúp cây phát triển khỏe mạnh và cho quả ngon, năng suất cao.
3.1. Tưới nước
- Giai đoạn đầu: Tưới đều đặn 2-3 ngày/lần, giữ ẩm đất nhưng không để úng.
- Giai đoạn phát triển: Tưới 1-2 lần/tuần tùy điều kiện thời tiết. Tăng lượng nước tưới vào mùa khô.
- Giai đoạn ra hoa, kết trái: Duy trì độ ẩm ổn định, tránh tưới quá nhiều gây rụng hoa, quả.
3.2. Bón phân
- Giai đoạn cây con: Bón phân NPK loãng (16-16-8) định kỳ 1 tháng/lần để kích thích sinh trưởng.
- Giai đoạn cây trưởng thành: Bón phân NPK (16-16-8 hoặc 15-15-15) 2-3 lần/năm vào đầu mùa mưa, trước khi ra hoa và sau khi thu hoạch.
- Bón phân hữu cơ: Bón bổ sung phân chuồng ủ hoai hoặc phân hữu cơ vi sinh 1-2 lần/năm để cải tạo đất và cung cấp dinh dưỡng bền vững.
- Lưu ý: Không bón phân sát gốc để tránh làm cháy rễ.
3.3. Phòng trừ sâu bệnh
- Sâu hại: Sâu đục thân, rệp sáp, bọ trĩ. Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
- Bệnh hại: Bệnh thối rễ, bệnh đốm lá. Cắt tỉa cành thông thoáng, bón phân cân đối và phun thuốc phòng bệnh định kỳ.
- Cỏ dại: Làm cỏ thường xuyên xung quanh gốc cây để tránh cạnh tranh dinh dưỡng.
3.4. Tỉa cành tạo tán
- Tỉa bỏ cành khô, cành yếu, cành mọc quá dày để tạo tán cây thông thoáng, giúp cây nhận đủ ánh sáng và giảm nguy cơ sâu bệnh.
3.5. Thu hoạch
- Thu hoạch sau 4-6 năm đối với cây ghép/chiết cành và 7-10 năm đối với cây trồng từ hạt. Khi quả chuyển sang màu vàng nhạt và có mùi thơm đặc trưng là có thể thu hoạch.
- Cắt cả chùm quả bằng dao sắc để tránh làm tổn thương cây.
- Bảo quản quả ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp để giữ được độ tươi ngon.
4. Lưu ý để trồng bòn bon năng suất cao
- Chọn giống tốt: Lựa chọn giống bòn bon phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của địa phương.
- Cung cấp đủ nước và dinh dưỡng: Bòn bon cần đủ nước và dinh dưỡng để phát triển khỏe mạnh và cho năng suất cao.
- Phòng trừ sâu bệnh kịp thời: Kiểm tra cây thường xuyên để phát hiện sớm sâu bệnh và có biện pháp xử lý kịp thời.
Kết luận
Bòn bon (Lansium parasiticum) là cây ăn quả có giá trị kinh tế cao, dễ trồng và chăm sóc. Bằng cách nắm rõ **đặc điểm bòn bon**, áp dụng đúng **cách trồng bòn bon** và **chăm sóc bòn bon**, bạn có thể tạo ra những vườn bòn bon trĩu quả, mang lại nguồn thu nhập ổn định. Hy vọng bài viết này cung cấp đầy đủ thông tin để bạn trồng bòn bon thành công!
**Từ khóa chính**: bòn bon Lansium parasiticum, cách trồng bòn bon, chăm sóc bòn bon, kỹ thuật trồng bòn bon.