Mashua (Tropaeolum tuberosum), còn được gọi là anyu hoặc isaño, là một loại cây thân củ có nguồn gốc từ vùng Andes, Nam Mỹ. Đây là một loại cây trồng quan trọng, cung cấp nguồn lương thực giàu dinh dưỡng và có khả năng chống chịu sâu bệnh tốt. Bài viết này cung cấp thông tin chi tiết về đặc điểm mashua, cách trồng mashua và cách chăm sóc mashua để đạt năng suất cao.
1. Đặc điểm của Mashua (Tropaeolum tuberosum)
Mashua thuộc họ Tropaeolaceae, là cây thân leo lâu năm nhưng thường được trồng như cây hàng năm. Dưới đây là các đặc điểm nổi bật của cây:
- Hình thái: Thân mashua mềm, leo hoặc bò sát mặt đất. Lá tròn hoặc hình khiên, màu xanh lục. Củ mọc dưới đất, có hình dạng dài, thon, màu sắc đa dạng từ trắng, vàng, đỏ đến tím.
- Củ và giá trị dinh dưỡng: Củ mashua giàu carbohydrate, protein, vitamin C và khoáng chất. Chúng cũng chứa glucosinolates, có tác dụng chống côn trùng và có lợi cho sức khỏe.
- Môi trường sống: Mashua ưa khí hậu mát mẻ, độ cao từ 2500-4000 mét, đất tơi xốp, thoát nước tốt. Cây chịu lạnh tốt hơn nhiều loại cây trồng khác.
- Phân loại: Có nhiều giống mashua, khác nhau về màu sắc củ, kích thước và hàm lượng glucosinolates.
2. Hướng dẫn cách trồng mashua hiệu quả
Để trồng mashua đạt năng suất cao, cần thực hiện các bước sau:
2.1. Chuẩn bị đất
- Chọn đất: Đất thịt nhẹ, đất cát pha hoặc đất phù sa, độ pH 6,0-7,0 là lý tưởng. Đất cần tơi xốp, thoát nước tốt.
- Làm đất: Cày bừa kỹ, nhặt sạch cỏ dại và tàn dư thực vật. Lên luống cao 20-30 cm, rộng 80-100 cm để dễ chăm sóc.
- Bón lót: Sử dụng phân hữu cơ hoai mục (10-15 tấn/ha) kết hợp phân lân (50-70 kg/ha) để cung cấp dinh dưỡng ban đầu.
2.2. Chọn giống và trồng
- Chọn giống: Chọn củ giống khỏe, không sâu bệnh, kích thước vừa phải. Có thể trồng nguyên củ hoặc cắt củ thành nhiều đoạn, mỗi đoạn có ít nhất một mắt mầm.
- Thời điểm trồng: Trồng vào đầu mùa mưa hoặc khi thời tiết mát mẻ (tháng 3-5 hoặc tháng 9-11 tùy vùng) để cây phát triển tốt.
- Kỹ thuật trồng: Đặt củ giống sâu 5-10 cm, cách nhau 30-40 cm, mật độ 8-10 cây/m². Lấp đất nhẹ và tưới ẩm.
2.3. Làm giàn (nếu cần)
- Mặc dù mashua có thể bò sát đất, nhưng việc làm giàn có thể giúp cải thiện thông thoáng, giảm bệnh tật và tăng năng suất. Giàn có thể làm bằng tre, gỗ hoặc dây, cao khoảng 50-80 cm.
3. Cách chăm sóc mashua
Chăm sóc mashua đúng cách giúp cây phát triển khỏe mạnh và cho củ to, chất lượng cao.
3.1. Tưới nước
- Giai đoạn đầu: Tưới đều, giữ ẩm đất nhưng không để úng. Tưới 2-3 ngày/lần nếu trời khô.
- Giai đoạn phát triển: Giảm tưới khi cây đã phát triển mạnh, chỉ tưới khi đất khô. Tránh tưới quá nhiều gây thối củ.
- Giai đoạn tạo củ: Giữ độ ẩm ổn định, tưới nhẹ 5-7 ngày/lần.
3.2. Bón phân
- Phân bón thúc: Bón phân đạm (20-30 kg/ha) và kali (30-50 kg/ha) ở giai đoạn 30-45 ngày sau trồng để kích thích thân lá và củ phát triển.
- Phân bón lá: Sử dụng phân vi lượng chứa kẽm, bo khi cây có dấu hiệu thiếu dinh dưỡng (lá vàng, cây chậm lớn).
- Lưu ý: Không bón quá nhiều đạm để tránh cây chỉ phát triển thân lá mà củ nhỏ.
3.3. Phòng trừ sâu bệnh
- Sâu hại: Mashua khá kháng sâu bệnh, nhưng vẫn có thể bị tấn công bởi rệp, bọ trĩ. Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học hoặc dầu neem để kiểm soát.
- Bệnh hại: Bệnh thối củ có thể xảy ra nếu đất quá ẩm. Đảm bảo thoát nước tốt và sử dụng thuốc phòng trừ nấm nếu cần.
- Cỏ dại: Làm cỏ bằng tay hoặc dùng thuốc diệt cỏ chọn lọc trong 30 ngày đầu.
3.4. Thu hoạch
- Thu hoạch sau 7-9 tháng, khi lá bắt đầu vàng và thân khô. Dùng cuốc đào nhẹ nhàng để tránh làm hỏng củ.
- Bảo quản củ ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp để giữ chất lượng.
4. Lưu ý để trồng mashua năng suất cao
- Luân canh: Trồng xen kẽ với cây họ đậu hoặc các loại rau khác để cải thiện đất và giảm sâu bệnh.
- Chọn giống phù hợp: Ưu tiên giống bản địa hoặc giống đã được chứng minh là phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương.
- Kiểm tra đất: Định kỳ kiểm tra độ pH và dinh dưỡng đất để điều chỉnh bón phân phù hợp.